معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاری در بازار مالی می‌تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باشد. در حالت مستقیم شما خودتان سهام و اوراق خرید و فروش می‌کنید و سبد سهام شخصی خود را مدیریت می‌کنید.

در حالت غیر مستقیم سرمایه‌گذار به دلیل اینکه تخصص کافی در زمینه‌ی تحلیل اوراق مالی و یا مشغله و نداشتن زمان کافی برای مدیریت سبد شخصی، سرمایه‌ی خود را در اختیار صندوق‌ سرمایه‌گذاری قرار می‌دهد؛

این صندوق‌ها پول را از مردم جمع کرده و یکچارچه می‌کنند و تیمی متخصص در زمینه سرمایه‌گذاری، این پول را در فرصت‌های بازار مالی سرمایه‌گذاری و مدیریت می‌کنند. البته در قبال ارائه این خدمات کارمزد هم می‌گیرند. این کارمزد در حقیقت بهای خدمات مدیریت سبد سرمایه‌گذاری است.

سرمایه گذران صندوق‌ها، واحدهای صندوق سرمایه گذاری را می خرند که هر واحد نشانه سهم سرمایه گذار از مالکیت و درآمدهای صندوق می باشد

برای افرادی که قصد دارند برای اولین بار در بازار مالی (بورس و بازار بدهی ) سرمایه‌گذاری کنند؛ سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها گزینه‌ی بهتری است زیرا که این صندوق‌ها در سبد متنوعی از سهام و سایر اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند.

صندوق‌ سرمایه‌گذاری، رایج‌ترین سرمایه‌گذاری در دنیا

جالب این است که نوع رایج سرمایه‌گذاری برای مردم عادی در دنیا، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. یعنی اکثر مردم کشورهای پیشرفته به طور مستقیم در مسکن و طلا یا سهام سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. بلکه پول خود را در اختیار افراد حرفه‌ای این حوزه قرار می‌دهند و با خیال راحت به تخصص و حرفه خود مشغول می‌شوند.

البته شرایط در بازار مالی و اقتصاد ایران شرایط را به نحوی تغییر داده است که ایرانیان در طی سال‌ها هر نوع پس‌انداز خود را تبدیل به مسکن و طلا و دلار کرده‌اند.

اول اینکه بازار مالی ایران تقریبا یک دهه هست که به معنی واقعی توسعه یافته هست و بازار مالی و صندوق‌ها مفاهیم جدیدی برای ایرانیان هستند. دوم اینکه اقتصاد ایران بیش از 30 سال است درگیر تورم دو رقمی هست و طبیعی هست که هر کسی از نگه داشتن ریال خودداری کند و هر پس‌اندازی داشته است تبدیل به دلار و سکه و مسکن بکند.

ولی بازار مالی ایران اکنون فرصت‌های بسیاری متناسب با ریسک‌پذیری و اهداف مختلف افراد دارد. سرمایه‌گذاری در بازار مالی مزایای بسیاری نسبت به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های فیزیکی دارد ولی بدون شک یکی از اصلی‌ترین مزیت آن قابلیت نقدشوندگی بسیار بالای آن هست. صندوق‌های سرمایه‌گذاری بهترین فرصت برای ورود مردم عادی که با مفاهیم اقتصادی و مالی آشنایی کافی ندارند، به بازار مالی هست.

اصطلاح‌های رایج صندوق‌ سرمایه‌گذاری:

• واحد سرمایه‌گذاری (Unit)

  همانطور که واحد خرید و فروش در بورس سهام هست، برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری از اصطلاح واحد استفاده می‌شود. هر واحد نشانه سهم سرمایه گذار از مالکیت و درآمدهای صندوق هست. برای مثال  اگر شما 4000 هزار واحد یک صندوق را داشته باشید، به میزان 4 هزار واحد از درآمد و سود صندوق نصیب شما خواهد شد.

• ارزش خالص دارایی‌ها (Net Asset Value)

ارزش واحد صندوق هر روز در پایان بازار بورس محاسبه و اعلام می‌شود و هر کس که قصد خرید یا فروش واحد خود را داشته باشد باید به ارزش روز واحد انجام دهد. ارزش واحد صندوق از تقسیم ارزش کل دارایی‌های صندوق بر تعداد واحد آن به دست می‌آید. به ارزش کل دارایی‌های صندوق به اصطلاح NAV گفته می‌شود. که از فرمول زیر به دست می‌آید:

تعداد واحدهای منتشر شده ÷ (بدهی‌ها – دارایی‌ها) = NAV

• صدور و ابطال

در اصطلاح صندوق‌ها، به خرید واحد صندوق، صدور و به فروش واحد، ابطال گفته می‌شود. از این پس نیز در نوشته‌های بعدی از صدور و ابطال به جای خرید و فروش واحد صندوق‌ها استفاده خواهیم کرد.

انواع صندوق‌ سرمایه‌گذاری:

انواع صندوق بر اساس سبد سرمایه‌گذاری:

صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس نوع اوراق بهاداری که درآن سرمایه‌گذاری می‌کنند و نیز میزان ریسک صندوق به انواع مختلف تقسیم می‌شود. در کشور ما فعلا سه نوع صندوق سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کنند:

صندوق‌ با درآمد ثابت ( برای سرمایه‌گذاری بدون ریسک)

صندوق‌ سهامی (سرمایه‌گذاری با ریسک)

صندوق‌ مختلط

انواع صندوق بر اساس نحوه معامله

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها باید حضوری به شعبه صندوق مراجعه کنید. پس از افتتاح حساب در آن صندوق، صدور و ابطال واحدها به صورت حضوری صورت می‌گیرد.

صندوق قابل معامله ETF 

صندوق‌های ETF مخفف اصطلاح Exchange Traded Funds به معنای صندوق‌های قابل معامله بورس هستند. واحد این صندوق‌ها به صورت آنلاین در ساعات کاری بورس معامله می‌شوند و برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها نیاز به مراجعه به شعب صندوق ندارید.

این صندوق‌ها از نظر کارمزد  و سایر ویژگی‌ها مزایایی نسبت به صندوق‌های مشترک دارند که در درس‌های اختصاصی هر صندوق به صورت کامل شرح داده شده‌اند.

چگونه در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنیم؟

برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک لازم است که به همراه مدارک هویتی خود ( شامل شناسنامه و کارت ملی و عکس) به شعب صندوق مراجعه کنید. پس از آن فرم سرمایه‌گذاری در صندوق را پر می‌کنید و رسید سرمایه‌گذاری در صندوق را دریافت خواهید کرد.

معمولا پس از دو روز کاری واحدهای شما به قیمت صدور روزی که به شعبه مراجعه کرده بوید صادر خواهد شد  و می‌توانید با مراجعه به شعب صندوق، گواهی واحدهای خود را دریافت کنید. به همین شکل با مراجعه حضوری به صندوق نیز می‌توانید واحدهای خود را ابطال و به قیمت پایانی واحد در روز مراجعه سرمایه خود را نقد کنید.

برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های قابل معامله باید ابتدا کد معاملات آنلاین بورس داشته باشید. برای این منظور با مراجعه به شعب یکی از کارگزاری‌ها کد معاملات آنلاین بورس دریافت کنید و بعد از آن می‌توانید از طریق کاپا یا خود کارگزاری در صندوق‌های قابل معامله به صورت آنلاین سرمایه‌گذاری کنید.

نکاتی که در مورد NAV و ارزش واحد صدور و ابطال را باید حتما بدانید:

NAV هر روز یک صندوق سرمایه‌گذاری در پایان روز معاملاتی و بعد از آن محاسبه می‌شود ( حدود ساعت 2 تا 3)

قیمت صدور و ابطال یک واحد سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش خالص دارایی‌های آن صندوق در آن روز کاری هست.

NAV صدور و ابطال یک واحد سرمایه‌گذاری از یک صندوق معین در یک روز مشخص برابر هم نیستند. معمولا قیمت صدور واحد صندوق کمی از ارزش واقعی واحد بیشتر ( کارمزد صدور با ارزش واحد جمع می‌شود) و قیمت ابطال کمی از ارزش واقعی واحد کمتر است ( به دلیل کسر کارمزد ابطال)

سود صندوق­‌های سرمایه­‌گذاری:

صندوق‌­های سرمایه­‌گذاری به 2 روش به سرمایه‌­گذاران خود سود می­‌دهند:

• سود حاصل از افزایش ارزش واحد صندوق
• پخش سود نقدی دوره‌ای صندوق

پرداخت سود و زمان پرداخت در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، با توجه به مندرجات امیدنامه و اساس‌نامه آن‌ها صورت می‌گیرد. و در پایان هر ماه به حساب سرمایه‌گذار واریز می شود و یا در زمان ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری به آن‌ها پرداخت خواهد شد. لازم به ذکر است صندوق­‌ها این امکان را به سرمایه‌­گذاران می‌­دهند که به جای دریافت سود نقدی، آن را دوباره در خود صندوق سرمایه‌­گذاری کنند.

مقایسه صندوق های سرمایه گذاری

برای انتخاب بهترین صندوق باید عملکرد گذشته این صندوق‌ها را بررسی کنید. بررسی سود دوره‌های قبل صندوق‌ها اطلاعات زیادی در مورد عملکرد مدیریت صندوق در شرایط مختلف بازار را می‌دهد. سود گذشته صندوق‌ها در دوره قبل را باید هم نسبت به بقیه صندوق‌های مشابه و هم وضعیت بازار ( سود شاخص و …) مقایسه کرد. در یک نوشته جدا در مورد تحلیل و نحوه انتخاب بهترین صندوق‌ها صحبت خواهیم کرد.

از طریق این لینک می‌توانید صندوق‌های مختلف را با هم مقایسه کنید : مقایسه صندوق‌ها 

آیا سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها ریسک دارد؟

سوالی که برای بسیاری از افرادی که برای اولین بار می‌خواهند در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند این است که آیا می‌شود به صندوق‌ها اطمینان کرد و سرمایه خود را در اختیار آن‌ها قرار داد؟ آیا ریسک ورشکستگی یا اختلاس و دزدی در صندوق‌ها وجود دارد؟ از کجا معلوم سرنوشت پدیده و سکه ثامن دامن سرمایه‌گذاران صندوق را نگیرد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادر هستند. این صندوق‌ها صورت‌های مالی شفاف و ریز عملکرد خود را هر ماه در سایت عمومی کدال منتشر می‌کنند.

همچنین صندوق‌های مشترک ملزم به سرمایه‌گذاری در چهارچوب ریسک مشخص شده در اساس‌نامه و امیدنامه خود هستند. یعنی نمی‌توانند در هر دارایی ریسکی سرمایه‌گذاری کنند. سازمان بورس مشخص کرده است که صندوق‌ها در چه سهام و اوراق و داراریی‌هایی می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین ریسک ورشکستگی در صندوق‌ها تقریبا وجود ندارد.

ضامن نقدشوندگی صندوق‌ها

اواسط سال 97 بود که سازمان بورس الزام وجود ضامن نقدشوندگی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری را برداشت. نقش ضامن نقدشوندگی تنها فرآهم کردن نقدینگی لازم در شرایط خاصی هست که صندوق پول نقد کافی برای سرمایه‌گذارانی که ابطال زده‌اند نداشته باشد. البته با حذف رکن ضامن نقدشوندگی مشکل خاصی پیش نمی‌آید فقط ممکن است برگشت پول سرمایه‌گذاران تا یک هفته طول بکشد.

البته صندوق‌های قابل معامله که در بورس معامله می‌شوند از نظر نقدشوندگی ریسکی ندارند.