آشنایی با بیت‌کوین و سرمایه‌گذاری در آن
داستان بیت‌کوین شباهت زیادی با تب طلا در قرن 19 دارد. شاید داستان تب جست‌وجوی طلا را شنیده یا در فیلم‌ها دیده باشید. دوره اصلی تب طلا(GOLD RUSH) مربوط به اوایل قرن نوزدهم هست که جمعیت زیادی از مردم در کشورهایی که ذخایر طلا داشتند. مانند آفریقای جنوبی و استرالیا و آمریکا بیل و بیلچه به دست گرفتند و راهی کوه‌ها شدند تا از طریق کشف طلا ثروتمند شوند.
معمولا وقتی طلا در ناحیه‌ای کشف می‌شد، خبر آن سریع منتشر می‌شد و هجوم مردم به آن منطقه برای کشف طلا اوج می‌گرفت. البته احتمالا شنیده باشید که افرادی که بیل و بیلچه به کاوشگران طلا می‌فروختند در نهایت ثرومند شدند نه کسانی که در جست‌وجوی طلا بودند.!
داستان بیت‌کوین و ماین‌کردن بیت‌کوین این روزها چنان پرشور و حرارت هست که گویی تب طلا دوباره شروع شده است. جالب است که هر بار پس از جهش قیمت بیت‌کوین، جست‌وجوی این کلمه در موتور‌های جست‌وجو به شدت رشد می‌کند. یعنی هر بار پس از صعود قیمت بیت‌کوین هست که افراد بیشتری به فکر جست‌وجو و کسب اطلاعات در مورد آن پی‌پردازند.
این روزها نیز با رشد دوباره قیمت بیت‌کوین افراد زیادی به دنبال ماین کردن و خرید بیت‌کوین به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری هستند. در این نوشته بیت‌کوین را از نظر یک دارایی سرمایه‌گذاری بررسی خواهیم کرد. آیا سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین گزینه خوبی هست؟
هدف بیت‌کوین چیست؟
هدف از معرفی ارز مجازی بیت‌کوین به دنیا چه بود.؟ چرا وقتی سیستم مالی قدرتمند و فراگیر دنیا مثل ساعت کار می‌کرد، از بیت‌کوین استقبال شد.؟ برای آشنایی عمیق‌تر توصیه می‌کنیم که تاریخچه پول و تکامل سیستم مالی دنیا تا به امروز را مطالعه کنید. داشتن اطلاعات در خصوص این مسائل به شما در درک بیت‌کوین بسیار کمک خواهد کرد.
مطالعه تاریخچه پول از سایت متمم گزینه خوبی هست.
بیت‌کوین اولین بار در سال 2008 پس از بحران مالی آمریکا در اینترنت معرفی شد.(ظاهرا فرد پشت ایده و اجرا بیت‌کون فردی به نام ناکاموتو هست). هدف بیت‌کوین این بود که برای اولین بار سیستم پولی بر بستر شبکه فرد به فرد شکل بگیرد و نیاز به سازمان‌های مرکزی مثل بانک مرکزی و شرکت‌های واسط پرداخت و بانک را به طور کل از بین ببرد.
نظام مالی فعلی دنیا متمرکز هست. یعنی چاپ پول و سیاست‌های پولی توسط بانک مرکزی و دولت تعیین می‌شود. هر تراکنش بانکی و پولی که انجام می‌گیرد در سرورهای سازمان‌های پرداخت پردازش می‌شوند و تمامی اطلاعات تراکنش افراد در دست این سازمان‌هاست. بانک‌های مرکزی با چاپ پول می‌توانند تورم ایجاد کنند و مسیر زندگی افراد در یک جامعه را شکل بدهند.
در سال 2008 نیز بحران مالی در دنیا در پی فساد و سهل‌انگاری در تعدادی بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری به وجود آمد که وارد داستان آن در اینجا نمی‌شویم. ولی داستان کلی این است که تعدادی از بانک‌ها و موسسات مالی قدرتمند در آمریکا ریسک‌های بزرگ کردند و ورشکست شدند. بانک مرکزی آمریکا نیز برای اینکه اقتصاد آمریکا و دنیا به شدت متاثر از ورشکستگی بانک‌های قدرتمند بود از جیب مردم این بانک‌ها را نجات داد. ولی رکود بی‌رحم نتیجه آن بود که منجر به بیکاری میلیون‌ها نفر در سراسر جهان شد.
در دنیای فعلی قدرت پولی و مالی متمرکز و در دست سازمان‌ها و شرکت‌های خاصی هست. در همه دنیا اینطور هست و مختص ایران یا جهان سوم نیست. در همه دنیا بانک‌های مرکزی و سیستم پولی متمرکز می‌تواند پول چاپ کند، دولت کسری بودجه داشته باشد و با مخارج خود اقتصاد یک کشور را تحت تاثیر قرار دهد. حتی با همین سیستم مالی متمرکز هست که آمریکا می‌تواند اقتصاد یک کشور دیگر را تحریم کند.
بیت‌کوین جایگزینی برای نظام مالی فعلی دنیا
ایده بیت‌کوین در بهبوهه بحران مالی و در اوج نارضایتی و اعتراضات مردمی در دنیا به سیستم متمرکز مالی در دنیا مطرح شد. سیستمی که بیت‌کوین بر آن سوار هست غیرمتمرکز هست. که بدون نیاز به یک کنترل مرکزی می‌تواند تاریخچه تراکنش‌های انجام شده و میزان دارایی هر فرد را ضبط کند. و هر تراکنش پولی را بدون نیاز به شرکت پرداخت مرکزی پردازش کند.
در حقیقت هیچ کس مالک شبکه بیت‌کوین نیست و همه مالک آن هستند. شبکه بیت‌کوین بر پایه یک سری پروتوکل و قوانین ریاضی استوار هست که مسئله اصلی که حل می‌کند اعتماد هست. بیت‌کوین در واقع بر پایه سیستمی بنا شده است که بدون نیاز به اعتماد به طرف سوم، دو طرف معامله می‌توانند با هم بیت‌کوین معامله کنند.
مشکل اصلی و ریشه ایی با ارز های متداول موضوع اعتماد است. ما باید به سیستم بانکی و پولی اعتماد کنیم تا پول های خود را در اختیار آنها قرار دهیم اما تاریخچه پول پر از موارد نقیض و غیر قابل اعتماد بودن آنهاست.
ما پول های خود را به بانک ها می دهیم تا با پول کار کنیم و آن را به صورت الکترونیکی انتقال دهیم. اما گاها آنها با پول ما حباب های اعتباری ایجاد می‌کنند. وام می‌دهند گاها در دادن وام فساد صورت می‌گیرد. بر اساس مستند بیت‌کوین کلا ۲۱ میلیون بیت‌کوین وجود خواهد داشت که تا سال ۲۰۲۰ حدود ۱۷ میلیون آن تولید شده است. ثابت بودن تعداد بیت‌کوین یعنی کسی نمیتواند بیت‌کوین چاپ کند و در ادبیات اقتصاد یعنی بیت‌کوین یک ارز بدون تورم هست.
سیستم غیرمتمرکز بیت‌کوین یعنی هیچ سازمان یا نهاد مرکزی مسئولیت نگه‌داری بیت‌کوین را بر عهده ندارد و در نتیجه هیچ کسی نمیتواند به تنهایی روی آن تاثیر بگذارد. پس هدف بیت‌کوین این هست که بدون نیاز به سازمان‌های متمرکز افراد بتوانند در هر جای دنیا با هم تبادل مالی داشته باشند.
مثلا امروز به واسطه تحریم‌های مالی ما ایرانی‌ها نمی‌توانیم با دنیا تراکنش مالی داشته باشیم چون سازمان‌های متمرکز میانجی راه این ارتباط را بسته‌اند و کنترل می‌کنند. در حالیکه در بیت‌کوین چنین موضوعی وجود ندارد و با وجود تحریم‌ها هم حتی ایرانیان به راحتی به دوستان یا کسب‌وکارهای خارج از ایران بیت‌کوین ارسال و از آنها دریافت می‌کنند.
بیت‌کوین چیست؟
به زبان بسیار ساده بیت‌کوین یک ارز مجازی بر پایه یک نوع دفتر حسابداری غیرمتمرکز هست که هر فرد عضو شبکه بیت‌کوین یک نسخه آن را دارد. فرضا یک دفتر حسابداری همه ما داریم که در آن نوشته شده است هر کسی چقدر بیت‌کوین دارد. وقتی یک نفر به نفر دیگر پول می‌زند همه اعضای سیستم آن را تایید می‌کنند و سپس دفتر حسابداری خود را به روزرسانی می‌کنند.
خوب تا اینجا که بسیار ساده به نظر می‌رسد ولی مشکل اصلی این است که در این نوع سیستم‌ها همیشه یک عده سعی خواهند کرد با دستکاری سیستم حسابداری کلاه‌برداری کنند. الگورتیم ریاضی سیستم بیت‌کوین که ماین کردن بخشی از آن است فقط همین هدف را دارد که اطمینان حاصل کند که جلوی کلاه‌برداری را بگیرد و به نفع هر کس باشد که اخلاقی عمل کند.
آینده بیت‌کوین
در ابتدا باید تاکید کنیم که هیچ کس حتی اقتصاددان‌ها و سران اقتصادی کشورها و بانک‌های قدرتمند دنیا هنوز نمی‌دانند که آینده اقتصاد در سایه ارزهای مجازی که بیت‌کوین بیشترین پذیرش را در بین ارزهای مجازی دارد چه خواهد بود.
یک جبهه باور دارد که ارزهای مجازی و با احتمال زیاد بیت‌کوین، به زودی سیستم غالب پولی جهان خواهند شد و سیستم مالی متمرکز را در هم خواهند شکست و سلطه دلار و یورو در دنیا به پایان خواهد رسید و هر تراکنش مالی در دنیا بر بستر رمزارزها صورت خواهد گرفت.
طرفداران این جبهه که بسیاری که بیت کوین را ارز مجازی غالب در آینده می‌دانند، طبیعتا در مورد ارزش آینده بیت‌کوین بسیار خوش‌بین هستند. اگر تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های این افراد را بخوانید پیش‌بینی قیمت صدهزار دلار و حتی یک میلیون دلار برای یک بیت‌کوین تعجب‌آور نخواهد بود.
بنابراین کسانی که معتقدند بیت‌کوین ارز مورد پذیرش در تمام دنیا خواهد شد و بقیه ارزها کارکرد خود را از دست خواهند داد پیش‌بینی‌های رشد نجومی قیمت برای بیت‌کوین دارند.
در جبهه مقابل افراد بدبین هستند که بر جنبه‌های منفی بیت‌کوین تاکید می‌کنند و باور دارند که نظام فعلی مالی دنیا در جای خود هست و خواهد ماند و بیت‌کوین و سایر رمزارزها تنها بخشی از مبادلات جهان را تشکیل خواهند داد.
حتی بسیاری در این جبهه شکست کامل بیت‌کوین را نوید می‌دهند و سروصدای حال حاضر حول بیت‌کوین را تنها شور و حرارت غیرمنطقی و زودگذر مثل تب طلا می‌بینند. البته عده زیادی مابین این دو جبهه بسیار خوش‌بین و بدبین قرار دارند.
نکته اصلی این است که هیچ کس نمی‌داند و نمیتواند جایگاه آینده بیت‌کوین در دنیا را پیش‌بینی کند.
آیا بیت‌کوین گزینه خوبی برای سرمایه‌گذاری هست؟
پس یک عدم قطعیت بسیار بزرگ حول بیت‌کوین وجود دارد و بیت‌کوین را جز دارایی‌های کاملا پرریسک قرار می‌دهد. فرض کنیم که شما تحلیلگر و یا طرفدار جبهه خاصی نیستید و فقط می‌خواهید از نظر منطقی بررسی کنید که آیا بیت‌کوین ارزش سرمایه‌گذاری را دارد؟ با در نظر گرفتن صحبت‌هایی که کردیم تصمیم شما هست که ریسک سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین را قبول کنید. ممکن است سرمایه‌گذاری شما صفر شود ممکن است بازدهی بسیار خوبی کسب کنید.
ولی سرمایه‌گذاران بسیار خبره حتی اگر اصلا از بیت‌کوین و تکنولوژی آن سردرنیارند احتمالا بخش بسیار کوچکی از سبد سرمایه‌گذاری خود را به بیت‌کوین اختصاص دهند. گویی یک دارایی بسیار پر ریسک در بخش کوچکی از سبد شما قرار دارد. اگر ارزش آن صفر شود اتفاق خاصی نخواهد افتاد ولی خود را در معرض رشد احتمالی این رمزارز نیز قرار می‌دهید.
اگر نمودار تاریخی بیت‌کوین را بررسی کنید، خواهید دید که نوسان این ارز بسیار بالاتر از سایر ارزهای جاافتاده فعلی مانند دلار و یورو ( ریال را بی‌خیال می‌شویم(: ) هست. معمولا ارزهای رایج دنیا نوسان بسیار کم در حد دو سه درصد در شرایط عادی اقتصاد دارند. ولی بیت‌کوین از 19 هزار دلار در بهمن سال 96 به 3 هزار دلار در بهار 98 رسید یعنی یک نوسان تقریبا 80 درصدی و دوباره به ده هزار دلار برگشت.
دلیل این نوسان همان تفکر غالب انسان‌ها در مورد آینده این رمزارز هست. بعضی روزها بسیار خوش‌بین و بعضی روزها بسیار بدبین اند. قیمت یک دارایی در واقع ارزش آینده آن را نشان می‌دهد. به خاطر عدم قطعیت بزرگی که در مورد بیت‌کوین وجود دارد، نوسان‌های بسیار زیاد و عجیب قیمت بیت‌کوین طبیعی هست.
توصیه آخر اینکه قبل از سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین یا حتی ماین کردن (که وابسته به قیمت بیت‌کوین و فاکتورهای دیگر هست) حتما با تاریخچه پول و سیستم مالی فعلی دنیا آشنا شوید. سعی کنید از پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌های قیمت افراد به اصطلاح تحلیلگر دوری کنید. هیچ کس نمیتواند آینده بیت‌کوین را پیش‌بینی کند.
کل سرمایه خود را در دارایی پرریسکی مثل بیت‌کوین قرار ندهید. اگر هم به این نتیجه رسیدید که قصد سرمایه‌گذاری دارید منطقی هست که بخشی از سبد دارایی خود را به بیت‌کوین اختصاص دهید. اگر هم فرد ریسک‌گریزی هستید، انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری گزینه‌ی مناسبی برای شما هستند. این صندوق‌ها توسط افراد متخصص مدیریت می‌شوند تا ریسک سرمایه‌گذاری شما کاهش یابد. حتی بعضی از آنها همچون صندوق‌های درآمد ثابت ریسک کمی دارند.
برای مطالعه در زمینه بیت‌کوین و رمزارزها کتاب استاندارد بیت‌کوین (انگلیسی) و انقلاب بلاک‌چین (ترجمه شده به فارسی) منابع خوبی برای یادگیری هستند.
با سلام و تشکر از اینکه همه گزینه های سرمایه گذاری را معرفی میکنید. اما لازم هست که روش کاربردی این کار هم گفته بشه. لطفا در این مورد هم صحبت کنید.
عالی بود ، عالی….
خیلی قشنگ توضیح داده بودید. راستش منم تحت تاثیر جو تصمیم گرفته بودم نصف پولم رو بیت کوین بخرم ولی با نگاه تحلیلی این نوشته شما تصمیم ام رو عوض کردم یا نمیخرم اگر هم بخرم درصد کمتری از سرمایه‌ام رو میدم به بیت کوین.