راهنمای انتخاب بهترین صندوق سرمایه‌گذاری

من مقداری پول دارم. بهترین صندوق برای سرمایه‌گذاری کدام است؟

این تقریبا سوال همه برای انتخاب صندوق هست. آیا آخرین سود صندوق را معیار انتخاب آن قرار دهیم؟ یا سود یک سال قبل؟ صندوق درآمد ثابت بهتر هست یا صندوق مختلط؟ صندوق قابل معامله یا مشترک؟

برای آشنایی با صندوق‌ها نوشته صندوق‌های سرمایه‌گذاری را مطالعه کنید.

در گام اول باید مشخص کنید که در چه نوع صندوقی سرمایه‌گذاری کنید. درآمد ثابت یا مختلط یا طلا… برای انتخاب بهترین صندوق باید مراحل زیر را طی کنید.

• بازه سرمایه‌گذاری خود را مشخص کنید
• شرایط اقتصاد در زمانی که قصد سرمایه‌گذاری دارید چگونه است؟ آیا جهش ارزی و تورم رخ داده است؟ یا شرایط کاملا آرام و عادی هست؟

بازه سرمایه‌گذاری و شرایط اقتصادی

آیا بازه سرمایه‌گذاری شما تنها چند ماه هست؟ یا سه ساله؟ دقت کنید که این سوال مهم‌ترین گام سرمایه‌گذاری هست که تمامی انتخاب بعدی شما به این سوال بستگی دارد.

اگر بازه سرمایه‌گذاری شما در شرایط عادی اقتصاد زیر یکسال هست، صندوق‌های درآمد ثابت بهترین گزینه جایگزین سپرده بانکی هستند. ولی در شرایط تورمی مثل سال 97 و 98، ریسک‌گریزی معنی ندارد! چون بازار مالی همیشه با تاخیر نسبت به دلار و سکه خود را با تورم تنظیم می‌کند. بنابراین در شرایط تورمی حتی اگر بازه سرمایه‌گذاری شما 6 ماهه هم باشد باز هم انتخاب صندوق مختلط یا سهامی گزینه بهتری نسبت به صندوق درآمد ثابت هست.

در شرایط عادی اقتصادی، بهترین استراتژی برای دید بلندمدت انتخاب سبد ترکیبی از چند صندوق مختلط و سهامی و یا خرید سبد شاخص کل یا چند شاخص اصلی هست. در نوشته بهترین سرمایه‌گذاری ده سال اخیر با استفاده از داده‌های بانک مرکزی نشان دادیم که پربازد‌ترین سرمایه‌گذاری از سال 87 تا 97، شاخص فلزات اساسی بود. اگر دید بلندمدت (مثلا 5 ساله) برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها دارید، اختصاص کل سبد به صندوق‌های درآمد ثابت خیلی محافظه‌کارانه است و در بلندمدت بازدهی کمتری دارد. مخصوصا در کشور ما که هر چند سال یکبار تورم بزرگ رخ می‌دهد.

بسیار مهم است بدانید که ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها در کل کم است. چون حتی ریسکی‌ترین صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس هستند و سازمان لیست سهم‌هایی که صندوق‌ها حق دارند در آن سرمایه‌گذاری کنند را منتشر می‌کند و ابلاغ می‌کند.

بنابراین صندوق‌ها نمی‌توانند هر ریسکی بکنند و سرمایه مردم را در هر دارایی که خواستند سرمایه‌گذاری کنند. درنتیجه ریسک ورشکستگی یا صفر شدن سرمایه در صندوق‌ها بسیار بسیار کم است . تنها ریسک ممکن در صندوق‌های ریسکی، سود نکردن یا از دست دادن درصدی از سرمایه است.

خوب پس از اینکه مشخص کردید در چه صندوق‌هایی می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید . حالا سوال اصلی این است که کدام صندوق در بین ده‌ها صندوق را انتخاب کنم؟

مقایسه و انتخاب بهترین صندوق درآمد ثابت

برای انتخاب بهترین صندوق درآمد ثابت باید موارد زیر را بررسی کنید

• سایز صندوق
•  نوسان سود صندوق در چند ماه گذشته
•  عملکرد این صندوق نسبت به سایر صندوق‌های درآمد ثابت در چند ماه گذشته

برای اینکه بتوانید عملکرد صندوق‌ها را با هم مقایسه کنید لازم است ریشه سود بالا را شناسایی کنید.

همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در لیست مشخصی از دارایی‌ها که توسط سازمان بورس ابلاغ می‌شود، می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. خوب چگونه یک صندوق بهتر از دیگری عمل می‌کند؟

• سایز صندوق

اولین فاکتور که در نگاه اول دیده نمی‌شود، سایز صندوق است. سایز صندوق یعنی میزان سرمایه‌ای که یک صندوق جذب کرده است. برای مثال صندوق گنجینه زرین شهر بزرگ‌ترین صندوق درآمد ثابت در ایران با سرمایه تحت مدیریت نزدیک 27 هزار میلیارد تومان است. در حالی که اندازه صندوق صبای هدف یا فیروزه، زیر 100 میلیارد تومان هست. یعنی صندوق گنجینه زرین شهر 270 برابر بزرگ تر از این دو صندوق هست.

خوب سایز صندوق چه تاثیری در میزان سود آن دارد؟ توضیح دقیق آن کمی پیچیده‌ و سخت می‌تواند باشد ولی اگر بخواهیم ساده توضیح بدهیم، صندوق با سایز کوچک قدرت مانور و انعطاف پذیری بیشتری دارد.

برای مثال یک صندوق 50 میلیاردی را با یک صندوق 5 هزار میلیاردی در نظر بگیرید. صندوقی که 5 هزار میلیارد را باید سرمایه‌گذاری کند ناچار باید این سرمایه زیاد را در بین دارایی متنوعی پخش کند و مدیریت این سرمایه بزرگ نیز چالشی هست. ولی صندوق کوچک به راحتی می‌تواند بین داریی‌ها و سهام مختلف بازی کند و در نتیجه دست بازتری برای ساختن سود بالا دارد.

برای همین است که اگر دقت کنید تقریبا همه صندوق‌های بالای لیست از نظر سود، سایز زیر 200 میلیارد دارند. پس احتمالا سقف این صندوق‌ها همیشه پر هست .(به غیر صندوق‌های قابل معامله) صندوق‌های کوچک در طی زمان افزایش سقف خواهند داد و مطمئنا این روند سودآوری آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

برای مثال روند سودآوری دو صندوق صبای هدف ( 16 میلیارد) را با صندوق امین آشنا (2 هزار میلیارد) را در زیر با هم مقایسه می‌کنیم

 نوسان سود صندوق در چند ماه گذشته

نکته مهم دیگر در بررسی عملکرد تیم مدیریت صندوق، بررسی میزان پایداری و نوسان سود در ماه‌های گذشته است.

برای مثال دو صندوق درآمد ثابت در نظر بگیرید: یک صندوق در 9 ماه گذشته ، هر ماه سود بالای 1.8 درصد ساخته است . حداکثر سود این صندوق در این بازه 2.4 درصد و کمترین سود نیز 1.8 درصد بوده است.

فرض کنیم صندوق دیگری هست که ماه گذشته 3 درصد سود ساخته ولی در 9 ماه گذشته نوسان سود زیادی داشته است. مثلا سه ماه از 9 ماه گذشته زیر 1 درصد و حتی یک ماه نزدیک 0.5 درصد سود ساخته است ولی در عین حال بعضی از ماه ها به تا 3 درصد (معادل سالانه 36 درصد) نیز بازدهی این صندوق بوده است.

حالا بین این دو صندوق کدام عملکرد بهتری داشته است؟

به دلیل اینکه بخشی از سبد صندوق‌های درامد ثابت (بین 5 تا 20 درصد طبق دستورالعمل سازمان بورس ) در بورس سرمایه‌گذاری می‌شود، بخش اصلی نوسان سود صندوق‌ها مربوط به سبد بورسی آن است. زیرا بخش اوراق درآمد ثابت صندوق نوسان چندانی ندارد و با روند ملایم رشد می‌کند.

پس می‌توان نتیجه گرفت که صندوقی که نوسان سود زیادی دارد، درصد بیشتری در بورس سرمایه‌گذاری کرده است که این فرضیه را می‌توان با بررسی سبد صندوق تایید کرد. سبد صندوق‌ها هر روز به صورت شفاف منتشر می‌شود که به چه درصدی در کدام دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کرده است.

هرچقدر یک صندوق درصد بالاتری را به سهام اختصاص بدهد، یعنی سبد این صندوق در کل ریسکی‌تر هست نسبت به صندوقی که درصد کمتری در سهام سرمایه‌گذاری کرده است. البته باز هم تاکید می‌کنیم که ریسک در مورد صندوق‌ها یعنی احتمال نوسان بالای سود.

برای مثال صندوق سرمایه‌گذاری صبای هدف در سال گذشته با سودهای فوق‌العاده 5 تا 7 درصدی در یک ماه سر و صدای زیادی راه انداخت .

شاید برای افراد مبتدی که با مشاهده گذشته این صندوق جذب سرمایه‌گذاری در آن می‌شود بسیار جذاب باشد ولی اولا سایز این صندوق فقط 16 میلیارد تومان هست و اینکه در سال 97 و 98 بازار بورس در کل به میزان خوبی صعود کرده است و از آنجایی که صندوق صبای هدف تقریبا 16 درصد سبد خود را ( بیشتر از سایر صندوق‌های درآمد ثابت) در سهام سرمایه‌گذاری کرده بود توانست ماه‌های متوالی سود خوبی نصیب سرمایه‌گذارن خود بکند.

پس عملکرد خوب این صندوق به دلیل ریسکی تر بودن سبد آن است و عملکرد گذشته آن به معنی سود خوب در آینده نیست. چه بسا بازار بورس در نیمه دوم سال 98 نزولی شود و سود این صندوق بسیار کاهش یابد .

نتیجه اینکه برای انتخاب بین صندوق‌های درآمد ثابت نیز باید تصمیم بگیرید که سود مطمئن بدون نوسان زیاد را ترجیح می‌دهید یا اینکه در صندوقی با احتمال سود بالا و در عین حال ریسک بالاتر می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید.

البته شرایط کلی اقتصاد و بازار بورس نیز در این تصمیم باید وارد شود. وقتی شرایط تورمی هست و بازار بورس صعودی هست منطقا صندوق درآمد ثابت با درصد بیشتر سهام بهتر هست!

•  عملکرد این صندوق نسبت به سایر صندوق‌های درآمد ثابت

هیچ وقت نباید سود صندوق در ماه‌های گذشته را به تنهایی معیار عملکرد صندوق قرار داد. بلکه باید سود این صندوق را در کنار سود سایر صندوق‌ها بررسی کنید. برای مثال فرضا در حال بررسی سود ماه‌های گذشته یک صندوق هستید و می‌بینید که دو ماه پشت سر هم سود زیر یک درصد ساخته است و سریع نتیجه می‌گیرید که این صندوق به درد نمی‌خورد.

در حالی که باید ببینید سایر صندوق‌ها در این دوره چگونه عمل کرده‌اند. آیا اکثر صندوق‌ها در این بازه سود بالا ساخته‌اند؟ اگر اکثر صندوق‌های بزرگ در این بازه خوب عمل کرده باشند احتمالا دلیل سود کمتر به عمکلرد تیم مدیریت صندوق و سبد دارایی صندوق برمی‌گردد ولی اگر اکثر قریبت به اتفاق صندوق‌ها در این بازه خوب عمل نکرده باشند پس ریشه را باید در شرایط بازار به ویژه بازار اوراق بدهی و سهام ببینید.

ممکن از در این بازه دو ماهه بازار سهام نزولی باشد یا در سود اوراق به یکباره تغییر ناگهانی رخ داده باشد که عملکرد کل صندوق‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

البته مقایسه نرخ تک تک صندوق‌ها با هم برای پیدا کردن صندوق خوب می‌تواند سخت و زمان‌بر باشد . بنابراین یک روش مرسوم برای سجنش عملکرد صندوق، مقایسه نرخ آن با نرخ بازده بازار صندوق‌هاست. یعنی اگر متوسط بازدهی تمام صندوق‌های درآمد قابت فعال در بازار را بازده بازار بنامیم. در این صورت اگر بازده صندوق بالاتر از بازار باشد یعنی این صندوق از متوسط بازار بهتر عمل کرده است.

برای مثال در نمودار زیر بازده صندوق درآمد ثابت لوتوس پارسیان نسبت به بازار در شش ماه گذشته در نمودار زیر نشان داده شده است.

همانطور که می‌بینید، سود صندوق لوتوس پارسیان هر ماه از متوسط بازدهی صندوق ها بهتر هست. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که لوتوس پارسیان در 6 ماه گذشته به خوبی عمل کرده است.

مقایسه و انتخاب بهترین صندوق مختلط و سهامی

قبل از اینکه سراغ معیارهای انتخاب برویم، خوب است بدانید که بازار صندوق‌های مختلط و سهامی نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت بسیار کوچک‌تر هست. در حال حاضر جمع ارزش دارایی‌های صندوق‌های درآمد ثابت به بیش از 150 هزار میلیارد تومان می‌رسد.

در حالی که ارزش صندوق‌های سهامی و مختلط با هم زیر 3 هزار میلیارد هست. که نشان‌دهنده جوان بودن این بازار است. ولی به تدریج به تعداد صندوق‌ها اضافه می‌شود و صندوق‌های قبلی افزایش سقف می‌دهند و مطمئنا در سال‌های آینده صندوق‌های سهامی و مختلط هم جایگاه خوبی خواهند رسید.

تمام معیارهای انتخاب صندوق درامد ثابت برای صندوق‌های مختلط و سهامی نیز به کار می‌رود. ولی برای این صندوق‌ها یک معیار متفاوت هست.

در صندوق‌های درآمد ثابت از معیار مقایسه بازدهی صندوق نسبت به بازده بازار درآمد ثابت استفاده کردیم. در صندوق‌های مختلط و سهامی بازار همان شاخص کل هست. پس یکی از معیارها مقایسه بازده صندوق نسبت به شاخص کل هست.

معمولا همه صندوق‌های مختلط و سهامی در وبسایت خود نمودار مقایسه بازدهی صندوق خود را نسبت به شاخص کل قرار می‌دهند. برای مثال بازدهی صندوق سهامی سهم آشنا نسبت به شاخص بورس را در نمودار زیر می‌بینید. در شش ماه گذشته صندوق سهم آشنا همیشه از شاخص کل بهتر عمل کرده است و در نتیجه می‌توان نتیجه گرفت که صندوق خوبی هست.